Tarih: 4 Şubat 2024 Pazar 12:21

Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi öğretim elemanı Dr. Öğr. Üyesi Maria Geraldine Veldhuizen’in yürütücülüğünde, danışmanlığını Bilkent Üniversitesi'nden Dr. Öğr. Üyesi Burcu Ayşen Ürgen'in yaptığı ve proje öğrencileri olarak Bilkent Üniversitesi'nden Sümeyra Nur Doğan ve Orta Doğu Teknik Üniversitesi'nden Gizem Özen yer aldığı 'Nesne Mi, Yoksa Pasta Mı? İnsan Beyninde Görsel Ventral Akıştaki Son Zamanlarda Keşfedilen Yiyecek Resimlerine Özel Aktivasyon Gösteren Bölgenin İncelemesi' başlıklı proje, TÜBİTAK 1001-Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Projelerini Destekleme Programı kapsamında desteklenmeye hak kazandı.

'YÜZLERİ ALGILAYABİLMEMİZ İÇİN BEYİNDEKİ 'YÜZ' BÖLGESİ ÖNEMLİ ROL OYNAMAKTA.'
Biz de Dr. Öğr. Üyesi Maria Geraldine Veldhuizen ile projenin detaylarını konuştuk.
Soru: Daha önce yiyecek ve kokularla çalıştığınızı fakat yiyecek görselleriyle çalışmadığınızı biliyoruz. Sizi yiyecek görselleriyle çalışmaya iten sebep neydi? Ayrıca görsel materyal olarak neden illüzyon kullanmayı tercih ettiniz?

Dr. Öğr. Üyesi Maria Geraldine Veldhuizen: Daha önce de insanların yiyecek görsellerine nasıl yanıt verdikleriyle ilgileniyorduk. Özellikle de farklı kilo gruplarındaki insanların (kilolu veya zayıf) yiyecek görsellerine verdikleri yanıtların nasıl fark ettiğini incelemek istiyorduk. Ve daha önceden de insan beyninde belirli kategorilere özellikle aktivasyon gösteren özelleşmiş bölgeler olduğunu ve bu bölgelerin de özelleşmiş oldukları kategorileri görmek ve algılamak için önemli rol oynadıklarını biliyoruz. Örneğin, yüzleri algılayabilmemiz için beyindeki ‘yüz’ bölgesi önemli rol oynamaktadır. İki sene önce yayımlanan bir çalışmada, katılımcılara 70.000’den fazla fotoğraftan oluşan bir veri seti gösterilerek beyin taramaları gerçekleştirildi. Bu fotoğraflar arasında yiyecek görselleri de bulunmaktaydı. Çalışmanın sonucunda ise daha önce bilinen yüz, mekan ve kelime kategorilerine seçici aktivasyon gösteren bölgeler dışında, ayrıca yiyecek görsellerine aktivasyon gösteren bir bölge olduğu keşfedildi. Yiyeceğin mutluluk ve sağlık açısından önemi düşünüldüğünde çok da şaşırtıcı bir sonuç değil aslında. Artık yiyecek görsellerine seçici aktivasyon gösteren bu bölgenin varlığını bildiğimize göre, bu bölgenin özelliklerini incelememiz de ayrıca önemli. Yiyeceklerin görsel hangi özellikleri bu bölgeyi aktive eder, veya yüz bölgesi gibi benzer fonksiyonel özelliklere sahip midir gibi konuların incelenmesi bu bölgeyi anlamamız için önemlidir. Örnek verecek olursak, aslında yüz olmayan fakat yüz gibi görünen bir görsele baktığımızda, beynimizdeki fusiform yüz alanı aktive olmaktadır. Mesela Salvador Dali’nin yüz gibi görünen oda eserine baktığınızda, fusiform yüz bölgesi aktive olur. Sosyal medyada son zamanlarda, gerçek nesne gibi görünen fakat aslında kek olan objelerin videolarıyla sıkça karşılaşıyoruz. Biz de bu görsellerin, ventral yiyecek bölgesinin özelliklerini incelemek için iyi bir yöntem olacağını düşünüyoruz. Özellikle bu videoları izlemek eğlenceli ve dikkat çekici olduğu için deney materyali olarak kullanmanın deney katılımcıları açısından da daha faydalı olacağını düşünüyoruz.

'BAZI İNSANLAR YİYECEKLERE YALNIZCA BAKARAK YEMEK İSTEYİP İSTEMEDİKLERİNE KARAR VERİRLER.'
Soru: Ventral yiyecek bölgesinin aktivasyon özelliklerini incelemek neden önem göstermektedir?
Dr. Öğr. Üyesi Maria Geraldine Veldhuizen: Yiyeceklerle ilk etkileşimimiz onlara ilke baktığımız zaman edindiğimiz izlenimle gerçekleşir ve bazı insanlar yiyeceklere yalnızca bakarak yemek isteyip istemediklerine karar verirler, özellikle de çocuklar eğer bir yiyecek eğer yeşilse onu yemeyi istemezler genelde. Bu yüzden bizim için insanların bir yiyeceği sadece ona bakarak nasıl yemeye veya yememeye karar verdiklerini anlamak için, yiyecek görsellerine karşı beyinde oluşan aktivasyonun özelliklerini öğrenmemiz gerekir. Bir diğer sebebi de, bu bölge yeni keşfedilen bir bölge olduğu için bu bölgeyi incelemenin yeni yöntemlerini bulmamız da önem arz etmekte. Ayrıca daha önce yiyeceklerin görsellerine karşı beynimizde oluşan aktivasyonlar çok fazla çalışılmadığı için farklı yöntemler kullanarak bu bölgedeki aktivasyonun yiyeceklerin hangi özelliklerine (renk, şekil vb. ) daha fazla yanıt verdiğini incelememiz gerekir.

'ÇOCUKLAR BELLİ BAŞLI YİYECEKLERİ SADECE O YİYECEKLERE BAKARAK DAHA TADINA BAKMADAN YEMEYİ REDDEDERLER'

Soru: Araştırmanızın tamamlandığında araştırmanızın sonuçlarının hangi alanlarda kullanılabileceğini düşünüyorsunuz?
Dr. Öğr. Üyesi Maria Geraldine Veldhuizen: Araştırma sonuçlarını kullanabileceğimizi düşündüğümüz iki alan bulunmaktadır. Bunlardan ilki neden bazı insanlar mesela çocuklar belli başlı yiyecekleri sadece o yiyeceklere bakarak daha tadına bakmadan yemeyi reddederler, bunu anlamak. Bunun sebebini öğrendiğimiz zaman özellikle sağlıklı yiyecekleri çocuklar için daha çekici bir hale getirmenin yöntemlerini bulabiliriz. İkincisi ise, bazı insanlar aslında yiyecek olmayan nesneleri (toprak, kağıt gibi) yiyorlar. Bu insanların da bu nesneleri neden yenilebilir olarak gördüklerini ve yemeye nasıl karar verdiklerini anlamamızda yardımcı olabilir.